Sàn CEX là gì?
Sàn CEX, viết tắt của Centralized Exchange, là loại sàn giao dịch tập trung chuyên cung cấp dịch vụ mua bán coin và token cùng nhiều tính năng bổ sung như phái sinh, lending, earn và các sản phẩm tài chính khác.
Điểm chung của các sàn CEX là được quản lý, vận hành bởi một doanh nghiệp, công ty hoặc một nhóm tổ chức cụ thể, do đó toàn bộ tài sản người dùng nạp lên sàn sẽ được lưu trữ và kiểm soát tập trung bởi sàn.
Để giao dịch trên CEX, người dùng thường phải tuân thủ các quy định do sàn đặt ra, trong đó quan trọng nhất là thủ tục xác minh danh tính KYC. Mỗi đồng tiền điện tử muốn được niêm yết trên CEX đều phải đáp ứng tiêu chí đánh giá của sàn. Bên cạnh đó, các sàn CEX phổ biến hiện nay như Binance, OKX… thường phát hành token riêng của họ, dùng để cung cấp các quyền lợi trong hệ sinh thái.
Coin sàn CEX
Coin sàn CEX (còn được gọi là native token hoặc CEX token) là những token do chính sàn phát hành nhằm mang lại quyền lợi cho người nắm giữ.
Những quyền lợi tiêu biểu gồm chiết khấu phí giao dịch:
- Người dùng nắm giữ native token sẽ được giảm phí giao dịch, mức chiết khấu phụ thuộc vào chính sách từng sàn và khối lượng token mà họ sở hữu.
- Tham gia IEO là một ứng dụng khác: hình thức IEO (Initial Exchange Offering) phát triển mạnh từ đầu năm 2019 sau hai dự án thành công trên Binance Launchpad là Bittorrent (BTT) và Fetch (FET). Người dùng nắm giữ BNB của Binance có thể dùng để mua token của các dự án được niêm yết trên Launchpad.
- Một ứng dụng nữa là nâng cấp tài khoản VIP: nếu người dùng sở hữu đủ số lượng coin sàn theo quy định, họ có thể được nâng cấp lên tài khoản VIP và hưởng các quyền lợi đặc quyền như giảm phí giao dịch, tăng hạn mức vay margin…
- Cuối cùng, một số sàn còn có cơ chế trả lợi nhuận cho người nắm giữ token sàn, tương tự chia cổ tức trong thị trường chứng khoán; theo đó người giữ token trong một khoảng thời gian sẽ được chia phần lợi nhuận từ sàn. Một vài sàn có cơ chế như vậy có thể kể đến KuCoin, BitMax và một vài nền tảng khác.
Cách hoạt động của sàn giao dịch CEX
Sàn giao dịch tập trung CEX là lựa chọn phổ biến đối với nhiều nhà đầu tư tiền điện tử, đặc biệt là người mới. Tuy nhiên để dùng CEX hiệu quả và an toàn, người dùng cần hiểu rõ cách thức vận hành.
Đầu tiên, để giao dịch trên CEX người dùng thường phải hoàn tất thủ tục KYC bằng cách cung cấp các thông tin như họ tên, địa chỉ, giấy tờ tùy thân.
Sau khi KYC xong, người dùng có thể bắt đầu giao dịch bằng cách mua tiền điện tử qua P2P hoặc nạp tiền mã hoá từ ví, sàn khác vào tài khoản trên CEX và tiến hành đặt lệnh mua/bán.
Khi đặt lệnh, CEX sẽ xử lý giao dịch trên hệ thống máy chủ tập trung theo mô hình khớp lệnh (order-book). Hai mô hình khớp lệnh chính mà các sàn CEX thường sử dụng gồm lệnh thị trường (market order) và lệnh giới hạn (limit order).
- Lệnh thị trường (Market order) cho phép người dùng đặt lệnh mua hoặc bán theo giá hiện hành của thị trường và giao dịch được khớp ngay lập tức. Đây là lựa chọn phổ biến với người mới nhờ thao tác đơn giản, dễ dùng và tốc độ khớp lệnh nhanh. Khi tài sản có thanh khoản lớn, market order ít chịu trượt giá. Tuy nhiên với tài sản thanh khoản thấp, người dùng có thể phải chịu trượt giá đáng kể; ngoài ra, người dùng không kiểm soát chính xác mức giá thực tế mà giao dịch sẽ khớp, do đó giá thực tế có thể khác so với mức kỳ vọng.
- Lệnh giới hạn (Limit order) cho phép đặt mức giá mong muốn; giao dịch chỉ khớp khi thị trường chạm đến giá đó. Ưu điểm của limit order là người dùng kiểm soát được giá giao dịch và phí thường thấp hơn so với lệnh thị trường. Nhược điểm là lệnh có thể chờ lâu hoặc thậm chí không khớp nếu thị trường không đạt đến giá đã đặt, điều này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chiến lược giao dịch của người dùng.
- Ngoài hai mô hình chính kể trên, nhiều sàn cung cấp thêm các mô hình khớp lệnh nâng cao như khớp lệnh theo tỷ lệ phần trăm, khớp lệnh theo khối lượng hoặc các lệnh tự động phức tạp nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng và giúp người dùng tối ưu hoá chiến lược giao dịch.
Ưu điểm của sàn CEX
Trong thế giới tiền điện tử ngày càng phát triển, các sàn CEX đóng vai trò quan trọng như cánh cổng để người mới dễ dàng tiếp cận thị trường. Điểm mạnh của CEX gồm:
- Giao diện thân thiện, dễ sử dụng: các sàn thường thiết kế giao diện trực quan, tính năng được sắp xếp hợp lý giúp người dùng nhanh chóng tìm thấy thông tin và thực hiện thao tác.
- Thanh khoản cao là ưu thế lớn khác: CEX kết nối nhiều người mua bán nên khối lượng giao dịch thường rất lớn, từ đó người dùng có thể mua bán với giá tốt và ít chịu trượt giá.
– Ví dụ, theo dữ liệu từ CoinMarketCap, Binance từng ghi nhận khối lượng giao dịch 24 giờ hơn 200 tỷ USD, trong khi Coinbase cũng có khối lượng giao dịch 24 giờ trên 10 tỷ USD. - Ngoài ra, CEX hỗ trợ đa dạng loại tiền điện tử như BTC, ETH, USDT, SOL… giúp người dùng có nhiều lựa chọn. Hầu hết sàn CEX còn hỗ trợ giao dịch bằng tiền pháp định, giúp người mới dễ tiếp cận thị trường mà không cần hiểu nhiều về cơ chế on-chain hay private key.
- Đội ngũ hỗ trợ khách hàng của CEX thường hoạt động 24/7, sẵn sàng giải đáp thắc mắc và xử lý sự cố phát sinh.
- Bên cạnh đó, ở một số quốc gia như Hồng Kông, Mỹ, Trung Quốc, cơ quan chức năng bắt đầu siết chặt quy định đối với sàn tập trung nhằm bảo vệ người dùng khỏi rủi ro như rửa tiền (AML) hay tài trợ khủng bố. Theo Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC), các sàn hoạt động tại Mỹ phải đăng ký và tuân thủ một loạt tiêu chuẩn bảo mật, bao gồm yêu cầu KYC và biện pháp bảo vệ như 2FA.
Hạn chế của sàn CEX
Bên cạnh lợi ích, CEX cũng có những hạn chế mà người dùng cần cân nhắc.
- Khả năng bị tấn công là rủi ro lớn: vì tài sản được lưu trữ tập trung trên hạ tầng của sàn, đây là mục tiêu hấp dẫn cho hacker. Nếu sàn bị tấn công, người dùng có thể mất tài sản. Ví dụ thực tế: năm 2021, Binance từng bị tấn công và bị lấy đi khoảng 600 triệu USD tiền điện tử; năm 2022, KuCoin cũng là mục tiêu của hacker và bị mất khoảng 275 triệu USD.
- Yêu cầu người dùng thực hiện KYC dù mang lại tính minh bạch và bảo vệ pháp lý nhưng cũng đặt vấn đề rủi ro rò rỉ thông tin cá nhân nếu sàn quản lý dữ liệu không nghiêm ngặt.
- Bên cạnh đó, phí giao dịch của CEX thường cao hơn so với DEX; thông thường phí trên CEX dao động khoảng 0.1% đến 0.5%, trong khi một số DEX có thể có cấu trúc phí thấp hơn hoặc cơ chế hoàn phí cho LP.
Đọc thêm: Sàn DEX là gì? Tìm hiểu về giao dịch phi tập trung
Tiêu chí đánh giá sàn CEX
Trên thực tế không có sàn giao dịch nào hoàn hảo; mỗi sàn đều có điểm mạnh và điểm yếu. Tuy nhiên, người dùng trước khi chọn sàn có thể tham khảo một số tiêu chí sau:
- Khối lượng giao dịch là yếu tố đầu tiên cần xem xét. Khối lượng cao chứng tỏ nhiều người tham gia, giảm khả năng trượt giá và thời gian khớp lệnh nhanh, phù hợp cho chiến lược đầu tư.
- Phí giao dịch: mỗi sàn có cấu trúc phí khác nhau, do đó người dùng nên lựa chọn sàn có mức phí phù hợp với tần suất và phong cách giao dịch của mình.
- Khả năng hỗ trợ người dùng cũng là tiêu chí quan trọng, đặc biệt với người mới; sàn có đội ngũ hỗ trợ nhanh, chính sách refund và xử lý sự cố tốt sẽ tạo sự an tâm.
- Bên cạnh đó, người dùng nên để ý hệ thống bảo mật, danh mục tài sản được hỗ trợ và các tính năng/dịch vụ đi kèm của sàn để chọn nền tảng phù hợp.
Một số sàn giao dịch CEX phổ biến
Trên thị trường hiện có rất nhiều sàn CEX; một số sàn được xếp hạng cao trên CoinMarketCap gồm Binance, Coinbase, Kraken, KuCoin, Bybit, OKX, Bithumb, Gate.io… Tại Việt Nam, các sàn phổ biến thường thấy là Binance, OKX và BingX. Mỗi sàn đều có chiến lược tiếp cận người dùng khác nhau: có sàn tập trung vào phí rẻ và khối lượng lớn, có sàn mạnh về derivatives, có sàn chú trọng tuân thủ pháp lý tại thị trường Mỹ hay châu Âu.
Tương lai của sàn CEX
Trong quá khứ, CEX gần như là lựa chọn tối ưu cho người dùng vì tính tiện dụng và trải nghiệm liền mạch. Tuy nhiên, sau DeFi Summer năm 2020, các sàn DEX bắt đầu chiếm thị phần nhờ phí giao dịch thấp hơn, mô hình phi tập trung và hỗ trợ thêm nhiều token.
Báo cáo từ DappRadar cho thấy năm 2021 khối lượng giao dịch trung bình hàng ngày trên các DEX tăng gấp đôi so với năm trước, cho thấy sức hút lớn của mô hình phi tập trung.
Mặc dù vậy, hiện tại sàn CEX vẫn đóng vai trò quan trọng và khó có thể bị thay thế hoàn toàn trong ngắn hạn. Để tồn tại và cạnh tranh, các CEX cần liên tục nâng cấp cơ sở hạ tầng, cải thiện bảo mật, minh bạch hơn trong vận hành và chú trọng bảo vệ thông tin người dùng.
Việc hòa hợp giữa tính tiện lợi của CEX và tính phân quyền, an toàn của DEX có thể là hướng phát triển trong tương lai của thị trường giao dịch tiền mã hoá.
Đọc thêm: 9 cách giảm thiểu các rủi ro của ví nóng (Hot Wallet)
Vietnamese 
English 
Chinese